Zatory płatnicze są bardzo poważnym problemem gospodarczym. Jest to sytuacja, w której wierzyciel traci swoją płynność finansową. Dzieje się tak, w przypadku gdy w transakcjach handlowych kontrahenci opóźniają się z zapłatą należności lub narzucają nieuzasadnione długie terminy płatności. Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych wprowadziła szereg instrumentów ochrony wierzycieli, które mają wyeliminować procedury nadmiernych opóźnień płatności w transakcjach handlowych, powodując, że kontrahentom nie opłaca się regulowanie należności po ustalonym terminie. Ustawa ta weszła w życie 1 stycznia 2020 r.
Zasadą jest, że w transakcjach handlowych wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych. Odsetki są naliczane, jeżeli wierzyciel spełnił swoje świadczenie, natomiast kontrahent nie zapłacił w terminie określonym w umowie. W obecnie obowiązujących przepisach, stawka odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnik jest podmiotem niepublicznym lub podmiotem publicznym niebędącym podmiotem leczniczym, jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych, tj. obecnie 11,5%. Natomiast dla podmiotów publicznych, będącymi podmiotami leczniczymi, ustawowe odsetki wynoszą 9,5%. Należy także pamiętać, że odsetki należą się także w sytuacji, gdy terminy zapłaty ustalone w umowie są dłuższe niż terminy maksymalne przewidziane w przepisach prawa, tj. wierzyciel może żądać odsetek ustawowych po upływie odpowiednio 60 lub 30 dni od dnia spełnienia świadczenia przez wierzyciela i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonania usługi.
Jedną z ważnych zmian od dnia 1 stycznia 2020 r. jest także możliwość wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy, jeżeli termin zapłaty w umowie przekracza 120 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonania usługi i został ustalony z naruszeniem przepisu. W takim wypadku, w gestii wierzyciela należy podjęcie decyzji, czy zamierza wypowiedzieć lub odstąpić od umowy, czy też zrezygnować z tych uprawnień, gdy pomimo przekroczenia ustawowych terminów zapłaty, transakcja handlowa była dla niego opłacalna. Dodatkowo, odstąpienie od umowy z powodu długiego terminu zapłaty, nie wiąże się z obowiązkiem zwrotu przez dłużnika wykonanych już świadczeń. Świadczenia pieniężne przysługujące wierzycielowi od dłużnika z tytułu już dostarczonych towarów lub wykonanych usług stają się wymagalne w terminie 7 dni od dnia wypowiedzenia umowy. Jeżeli wierzyciel nie otrzyma zapłaty w tym terminie, przysługują mu odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Od początku stycznia 2020 r. obowiązują trzy stopnie rekompensaty za poniesione koszty związane z odzyskiwaniem należności:
• 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych;
• 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;
• 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 złotych.
W myśl obowiązujących przepisów, ww. rekompensata nie jest zbywalna. Oznacza to, że z roszczeniem o rekompensatę będzie mógł wystąpić jedynie pierwotny wierzyciel, a nie np. firmy windykacyjne, nabywające wierzytelności.